گروه علمی- مدیریتی آزمایشگاه ظریفی
بیماری مسری و کشنده سل، خسارات جانی و مالی فراوانی به جامعه تحمیل می نماید. عوامل مختلفی باعث شیوع و گسترش این بیماری بوده که یکی از عوامل برجسته و تأثیرگذار، تشخیص دیرهنگام بیماری سل می باشد. مطالعات و بررسی های انجام شده (تجزیه و تحلیل نتایج آزمایش بیماران مبتلا به سل شناسایی شده در آزمایشگاه ظریفی) و نیز سایر اسناد و مدارک موجود حاکی از آنست که به گفته مسئولین محترم امور مربوطه، متأسفانه بیش از نیمی از بیماران مبتلا به سل ریوی، دیرهنگام (در مراحل بیشرفته بیماری) تشخیص داده می شوند. هر بیمار مبتلا به سل ریوی قبل از تشخیص و درمان قادر به انتقال عفونت سلی به ۱۰ الی ۱۵ نفر از اطرافیان خود بوده و از این طریق منجر به تشدید شیوع و گسترش بیماری می گردد، در چنین شرایطی تا زمانیکه عوامل تشخیص دیرهنگام بیماری سل شناسایی نشده و راهکارهای مناسب و موثرتری در جهت جلوگیری از بروز این عوامل اندیشیده نشود، همچنان تحمیل خسارات مالی و جانی به خانواده ها و جامعه ادامه خواهد داشت.
همانطور که بیان گردید تأخیر درتشخیص بیماری سل یکی از عوامل گسترش این بیماری در جامعه می تواند باشد، ضمن اینکه یکی از عوامل برجسته ای که می تواند مسبب تاخیر در تشخیص بیماری سل گردد، تشخیص آزمایشگاهی منفی کاذب (False Negative) می باشد. نتایج جواب های غلط منفی کاذب غالباً نه تنها منجر به انحراف از تشخیص صحیح بیماری توسط پزشکان معالج گشته، بلکه باعث تأخیر و پیشرفت بیماری و نیز شیفت آن به فازهای عفونت زایی می گردد.
زمانیکه بیماری سل در فازهای اولیه خصوصاً در فاز نخست بیماری باشد، علائم بالینی جندانی نداشته و تشخیص بیماری غالباً از طریق تشخیص آزمایشگاهی امکانپذیر خواهد بود. در فازهای اولیه بیماری (فاز نخست و فاز دوم بیماری) تعداد میکروب های سل در لام های اسمیرمستقیم به ترتیب کمتر از ۹ باسیل در ۱۰۰ میدان میکروسکپی و در فاز دوم شدت بیماری نیز تعداد باسیل های اسیدفست بین ۱۰ الی ۹۹ باسیل در ۱۰۰ میدان میکروسکپی می باشد. بنابراین تشخیص آزمایشگاهی بیماری سل در این مراحل از شدت بیماری بدلیل تعدادکم باسیل های اسیدفست در نمونه ها، نیازمند داشتن تجربه و مهارت کافی پرسنل آزمایشگاهی بوده و بیشترین خطای های تشخیص آزمایشگاهی بصورت ارائه جواب های آزمایش غلط منفی کاذب در این مراحل از شدت بیماری اتفاق می افتد. همانطور که بیان گردید جواب های آزمایش غلط منفی کاذب ضمن انحراف از تشخیص صحیح و بموقع بیماری توسط پزشکان معالج، باعث تاخیر و شیفت بیماری به مراحل پیشرفته گشته و ازاین طریق اگر بیمار جان سالم بدر ببرد متحمل هزینه های مالی فراوانی خواهد شد.
مسئله بسیار مهمی که در این مقوله وجود دارد عبارت است از اینکه متاسفانه اکثر جواب های آزمایش غلط منفی کاذب”پنهان” می مانند، بدلیل اینکه بیمار در فاز های اولیه بیماری می باشد ممکن است علائم بارز بیماری سل را نداشته و به همین علت شک زیادی نسبت به جواب های آزمایش غلط منفی کاذب از جانب پزشکان معالج و خود بیمار وجود نخواهد داشت.
و اما سئوال اینکه عامل ارائه جواب آزمایش های غلط منفی کاذب چیست و چه باید کرد، در پاسخ باید گفت که پایین بودن سطح کیفی عملکرد آزمایشگاههای مایکوباکتریولوژی( دولتی و خصوصی ) عامل اصلی ارائه یا صدور جواب آزمایش های غلط منفی کاذب بوده که بسیار ضرورت دارد سطح کیفی عملکرد آزمایشگاهها با نظارت و پایش مستمر عملکرد آنها ارتقاء پیدا کند.
نتیجه گیری:
نتایج غلط تشخیص آزمایشگاهی منفی کاذب ضمن ایجاد انحراف در تشخیص پزشکی،از عوامل برجسته و پنهان معضل تأخیر در تشخیص بموقع بیماری مسری و کشنده سل بوده که با تحمیل خسارات جانی و اقتصادی، باعث گسترش و شیوع این بیماری خطرناک در جامعه می گردد.
سوابق و عملکرد آزمایشگاه ظریفی در خصوص تشخیص آزمایشگاهی بیماری سل در طی فقط دو دهه گذشته
این آزمایشگاه که نخستین مرکز تشخیص بیماری سل با سابقه بیش از پنج دهه فعالیت می باشد، موفق گردیده است که درطی فقط دو دهه گذشته با انجام آزمایش های تشخیص سل(اسمیرمستقیم و کشت) بر روی ۸۸۳۰۳ نمونه متعلق به ۵۸۳۴۹ بیمار مشکوک به سل ارجاع شده از مراکز مختلف بیمارستانی، آزمایشگاهی و …، تعداد ۴۸۴۲ (۸.۳%) بیمار مبتلا به سل را بدون کوچک ترین حمایت دولتی شناسایی و به پزشکان معالج معرفی نماید. اضافه می گردد که از میان ۵۸۳۴۹ بیمار مشکوک به سل ۳۸۴۴ (۶.۶%) بیمار، فقط از طریق انجام آزمایش اسمیر مستقیم تشخیص داده شده اند که در این خصوص میانگین میزان حساسیت آزمایش اسمیرمستقیم ۷۸% بوده است، بعبارتی ۷۸% از بیماران اسیدفست مثبت واقعی ظرف مدت ۲۴ ساعت از طریق انجام آزمایش اسمیرمستقیم شناسایی شده اند. ضمناً ۹۹۸ (۱.۷%) بیمار دیگری که نتیجه آزمایش اسمیرمستقیم آنها منفی بوده است پس از انجام فرآیند آزمایش کشت بر روی محیط های کشت جامد لونشتاین جانسون، مبتلا به سل تشخیص داده شده اند. ضمناً بمنظور روشن شدن پاسخ سئوالی که بیماران مبتلا به سل ریوی شناسایی شده در چه مراحلی از شدت بیماری شناسایی شده اند، مطالعه ای از نتایج آزمایش های بیماران طی یک بازه زمانی ۵ ساله صورت گرفته است، در این مطالعه مشاهده گردیده که از میان کل بیماران مبتلا به سل ریوی شناسایی شده، متأسفانه بیش از نیمی(۵۷%) از این بیماران در مراحل عفونت زا یی شدید (فاز های پیشرفته بیماری، یعنی فاز های ۳ و ۴ شدت بیماری) با فراوانی +۲ و +۳ باسیل های اسیدفست شناسایی شده اند. در پایان همانطور که بیان گردید، اصلی ترین عامل تاخیر در تشخیص بیماری مسری و مهلک سل مربوط به امور آزمایشگاهی، گزارش نتایج غلط منفی کاذب می تواند باشد.
www.zarifilab.com
